Nowy król połączonej Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie mógł być bardziej odmienny od Henryka Walezego – poprzedniego monarchy elekcyjnego, który zdecydował się opuścić tron. Chociaż on również był cudzoziemcem, węgierskim szlachcicem, który nie mówił po polsku, był ponad czterdziestoletnim mężczyzną o reputacji zręcznego węgierskiego księcia, żołnierza i polityka. Istnieli również inni pretendenci do polskiego tronu, a jednym z ważniejszych był sam cesarz Maksymilian II. Wygrywając z nim i innymi kandydatami, Stefan Batory poślubił Annę Jagiellonkę, ostatnią potomkinię dynastii Jagiellonów i w 1576 roku Stefan Batory i Anna Jagiellonka zostali koronowani na króla i królową Rzeczypospolitej Obojga Narodów na Wawelu.

Stefan Batory – człowiek oręża

Choć małżeństwo Stefana Batorego istniało głównie na papierze, z pewnością nie był on tylko „papierowym” królem. Charyzmatyczny, dobrze wykształcony, obdarzony wieloma talentami i zdolnościami, wykorzystywał je do umacniania swojej pozycji i statusu na polskim tronie. Zdobył fundusze na odbudowę i powiększenie armii polsko-litewskiej. W tym celu udało mu się stworzyć piechotę złożoną z chłopów zwolnionych z pańszczyzny, zatrudnił zawodowych żołnierzy z zagranicy, ale także stworzył nowe rodzaje jednostek wojskowych, takich jak „Skrzydlata Husaria”, czyli słynna ciężka kawaleria składająca się z rycerzy na koniach, którzy mieli charakterystyczne skrzydła przymocowane do zbroi. Jako dowódca armii w wojnach z Państwem Moskiewskim (1579 – 1582) zdołał odzyskać Inflanty i inne pograniczne ziemie oraz podpisał korzystny pokój w Jamie Zapolskim w 1582 roku.

Wzrost potęgi Jana Zamoyskiego

W swoich wysiłkach Stefan Batory był wspierany przez kanclerza i hetmana koronnego Jana Zamoyskiego. To właśnie za czasów Batorego Zamoyski stał się jednym z najbogatszych i najbardziej wpływowych magnatów w Polsce. Był właścicielem wielu miast, wsi i rozległych obszarów ziemi, a nawet swojego prywatnego miasta Zamość, które zostało zaprojektowane i zbudowane głównie w stylu włoskim na wschodzie Polski. Chociaż miasto powstało w 1580 roku, można je odwiedzać dzisiaj i cieszyć się jego ulicami, kamieniczkami, rynkiem, barokowymi kościołami – tak jak wtedy w XVI wieku! To piękne i wyjątkowe miasto.

Stefan Batory nie panował długo. Zmarł nagle w 1586 roku. Jego marzeniem było zdobycie wystarczającej siły militarnej, by wyzwolić rodzinne Węgry spod okupacji Turków. Jego marzenia nie spełniły się, ale Węgry zostały uratowane przed Imperium Osmańskim, choć dopiero po stu latach i przez innego polskiego króla – króla Jana III Sobieskiego.

Ilustracje:

Marcello Bacciarelli, Stefan Batory, między 1768 a 1773 r.

Marcin Kober, Stefan Batory, 1583 r.

Anonimowy malarz, Stefan Batory. Стэфан Баторы (1583), ok. 1583 r.

Karol Wawrosz, Stefan Batory 1908, 1908 r.

Baltazar Gebhard, husaria 1604 r., ok. 1605 r.

Jan Matejko, Stefan Batory pod Pskowem, 1872 r.