Zygmunt II August
1548 – 1572
Wczesne początki królowania
Zygmunt II August był jedynym synem Zygmunta I Starego, więc było dość oczywiste, że zostanie kolejnym królem Polski i Księstwa Litewskiego. Ale królowa Bona, jego matka, była tak przerażona tym, co mogłoby stanąć na przeszkodzie, że dzięki jej staraniom został obwołany królem w wieku 10 lat! kiedy jego ojciec był zdrowy i żył i rządził jeszcze przez wiele lat.
Zygmunt II August i Barbara Radziwiłłówna
Zygmunt II August zasiadł na tronie w 1548 roku w wieku 28 lat, ale jego panowanie nie rozpoczęło się bez trudności. W tajemnicy poślubił miłość swojego życia, Barbarę Radziwiłłównę, córkę bogatego magnata, ale nie księżniczkę ani członkinię europejskiej rodziny królewskiej. Oparł się wszelkim naciskom ze strony matki i innych szlachciców, pozostając wiernym żonie wbrew wszelkim przeciwnościom. Barbara Radziwiłłówna zmarła w młodym wieku z powodu choroby. Żałoba Zygmunta Augusta była znana i pamiętana przez wielu, w tym pisarzy i filmowców, którzy zdecydowali się przedstawić ten romantyczny, ale tragiczny fragment historii współczesnym czytelnikom i widzom.
Rzeczpospolita Obojga Narodów i tolerancja religijna
Król bardzo dbał o bezpieczeństwo granic swojego ogromnego królestwa – jednego z największych w Europie. Dlatego dzięki jego staraniom w 1569 roku w Lublinie ogłoszono formalną unię Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Polska i Litwa formalnie stały się jednym państwem i przyjęły nazwę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Rzeczpospolita była domem dla katolików, protestantów, prawosławnych, wyznawców islamu i judaizmu. Był to jeden z niewielu krajów w XVI-wiecznej Europie, który głosił tolerancję religijną i gdzie ludzie nie byli karani za swoje przekonania religijne.
Promotor sztuki
Zygmunt II August był wielkim zwolennikiem sztuki. Zapraszał na Wawel utalentowanych artystów, rozpoczął odbudowę katedry w Wilnie i Zamku Królewskiego w Warszawie. Uwielbiał artystyczne arrasy, a pełną kolekcję tak zwanych „arrasów wawelskich” lub „arrasów jagiellońskich” przekazał w testamencie jako własność państwową Koronie Królestwa Polskiego. Do dziś można podziwiać te wyjątkowe XVI-wieczne arrasy w komnatach Zamku Królewskiego na Wawelu w Krakowie.
Początek epoki królów elekcyjnych
Niestety, Zygmunt II August nie pozostawił spadkobiercy i tym samym był ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Jego następcy byli wybierani przez całą szlachtę w kraju w tak zwanych wolnych elekcjach. W 1573 roku szlachta z całej Polski (około 15% populacji) spotkała się na polu na obrzeżach Warszawy i po raz pierwszy w historii głosowała, aby wybrać nowego króla. Kim on był? Możesz się dowiedzieć, przewijając w dół, aby przeczytać o kolejnym polskim królu!
Lucas Cranach Młodszy, Zygmunt II August, ok. 1553 r.
Nieznany litewski malarz, Zygmunt II August, koniec XVII wieku
Zdjęcie: Pofka, 2022, Zbroja dziecięca Zygmunta II Augusta, wystawiona w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie
Przypisywana Lucii Anguissoli, Zygmunt II August w zbroi, 1550 r.
Złoty dukat litewski wielkiego księcia Zygmunta II Augusta z orłem polskim i Witisem Litewskim (Waykimas), wybity w Wilnie, 1563 (kopia), Nacionalinis M. K. Čiurlionio dailės muziejus / M. K. Čiurlionis National Art Museum (wizerunek)
Jan Matejko, Zygmunt August z Barbarą, 1867 r.
Jan Matejko, Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna z dworem, XIX w.
Jan Matejko, Traktat unijny w Lublinie (Unia Lubelska), 1869 r.
Warsztat Jana de Kempeneera (projekt Michiel Coxie), Arras budowy Arki. Seria Historia Noego. Z kolekcji Zygmunta II Augusta.
