Zygmunt I Stary

Polscy królowie są często znani i kojarzeni z wydarzeniami, które w znaczący sposób ukształtowały polską historię. Pamiętacie Krzyżaków, z którymi Polska często toczyła wojny przez okres prawie 200 lat? Poprzednik Zygmunta Starego, król Kazimierz IV Jagiellończyk nadal walczył z Krzyżakami, bo mimo wielkiego zwycięstwa wojsk polskich i litewskich w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku, nadal okupowali oni Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską i Warmię. Dopiero po wojnie trzynastoletniej (1454 – 1466) i pokoju toruńskim w 1466 roku ziemie te wróciły do Polski. Zakon krzyżacki został rozwiązany, a jego ziemie stały się państwem znanym jako Księstwo Pruskie.

Hołd Pruski

Największym osiągnięciem Zygmunta I Starego był „Hołd Pruski” w 1525 roku. Na wielkim średniowiecznym rynku krakowskim książę pruski Albrecht Hohenzollern złożył hołd, czyli przyrzeczenie wierności królowi Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Od tego momentu Prusy nie mogły atakować Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a w przypadku obcego ataku były zobowiązane do jej obrony. Wydarzenie to było tak znaczące, że słynny polski XIX-wieczny malarz, Jan Matejko, namalował ogromny obraz, który wyraził wyjątkowość tej chwili i ożywił ludzi, którzy wzięli udział w tej historycznie ważnej ceremonii. Matejko miał rację. Jeśli uda Ci się odwiedzić Galerię Narodową w Krakowie i stanąć obok ogromnego płótna, Ty również staniesz się świadkiem tworzącej się polskiej historii.

Złoty wiek

Zygmunt I Stary został koronowany w 1507 roku. Rządził przez następne 40 lat, w czasie znanym jako „Złoty Wiek” Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Ziemie Rzeczypospolitej rozciągały się od Morza Bałtyckiego po niemalże okolice Morza Czarnego. W XVI wieku Polska była znana jako „Spichlerz lub Koszyk Chleba Europy”, ponieważ produkowała tak duże ilości pszenicy i zboża, że kupcy z całej Europy przyjeżdżali do Polski po zapasy. Wzdłuż Wisły budowano duże budynki do przechowywania zboża, znane jako „spichlerze”, dzięki czemu handel kwitł, a miasta stawały się bogatsze.

Bona Sforza, żona króla Zygmunta I Starego

Wszyscy w Polsce znają królową Bonę, charyzmatyczną żonę Zygmunta I Starego. Była włoską księżniczką z mediolańskiego rodu Sforzów. Była bardzo dobrze wykształcona, więc ku zaskoczeniu i dezaprobacie dworskich doradców żywo interesowała się sprawami państwa. Miała wpływ na wiele dziedzin polityki, ale także na sztukę. W jakim stopniu stała za projektem renowacji Zamku Królewskiego na Wawelu? Być może nigdy się tego nie dowiemy, ale został on przebudowany w modnym stylu renesansowym. Imponująca Kaplica Zygmuntowska ze słynnym dzwonem Zygmunta przyciąga uwagę ludzi do dziś. Królowa Bona wspierała handel, miasta, a także utalentowanych młodych szlachciców, których chętnie wysyłała na zagraniczne studia. Jedyne, co jej się nie do końca udało, to zmiana upodobań kulinarnych miejscowej szlachty, która nie do końca przekonała się do warzyw i owoców sprowadzanych z Włoch, a wykorzystywanych w nowatorskich daniach serwowanych na królewskim dworze. O dziwo, dziś żaden Polak nie wyobraża sobie tradycyjnej kuchni polskiej bez tzw. włoszczyzny, czyli zestawu warzyw dodawanych do każdej polskiej zupy czy polskiego sosu. Można je znaleźć spięte razem i zabezpieczone gumką recepturką na każdym straganie z warzywami, w supermarkecie czy w szufladzie z warzywami w domowej lodówce. A komu je zawdzięczamy? Królowej Bonie, oczywiście!

Mikołaj Kopernik, Mikołaj Rej i Jan Kochanowski

Nietaktem byłoby nie wspomnieć o wielkich Polakach, którzy żyli i tworzyli w czasach Zygmunta I Starego. Są oni ważni dla świata, ale także dla nas, Polaków. Mikołaj Kopernik lub Nicolaus Copernicus, jak jest znany światu, zmienił sposób, w jaki rozumiemy wszechświat. Jako pierwszy odkrył, ku zaskoczeniu niektórych, że Ziemia porusza się wokół Słońca, a nie jest centrum wszystkiego! Ta istotna nauka dotyczyła wszystkich żyjących na Ziemi. Odwrotnie było w przypadku Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego. W tamtych czasach wszystkie teksty literackie były pisane w języku łacińskim, a więc były dostępne tylko dla tych, którzy mieli szczęście otrzymać solidne wykształcenie. Mikołaj Rej i Jan Kochanowski pisali piękne utwory literackie w języku polskim, zmieniając tym samym postrzeganie samego siebie każdego Polaka. Ludzie mieli szansę wyrazić swój ból, miłość, wrażliwość, przemyślenia na temat otoczenia, zadziwienie światem i wiele innych uczuć i zjawisk za pomocą słów, które były częścią ich samych i częścią ich tożsamości. Język polski wszedł do świata sztuki.

Zygmunt I Stary żył długo jak na tamte czasy, bo 81 lat. Być może było to dzięki włoskiej diecie, ale prawdopodobnie ważniejsze były dla jego zdrowia czasy dobrobytu i względnego spokoju, jakimi cieszyły się Polska i Księstwo Litewskie za jego panowania.