Prawdopodobnie byłby wielkim polskim królem, który wprowadziłby reformy i poprawił życie wielu swoich poddanych. Niestety, żył w czasach, w których nie było to możliwe. Rzeczpospolita Obojga Narodów była zaangażowana w wojny swoich potężnych sąsiadów i znajdowała się pod ich silnym wpływem, dlatego Stanisław I Leszczyński był królem Polski i Księstwa Litewskiego dwukrotnie przez bardzo krótkie okresy czasu. Rządził też gdzie indziej i był bardzo dobrym władcą. Tylko, że nie Polski.

Stanisław I Leszczyński, król Polski i Księstwa Litewskiego

Stanisław Leszczyński urodził się w 1677 r. w znaczącej politycznie i zamożnej polskiej rodzinie szlacheckiej. Był dobrze wykształcony, znał kilka języków i od najmłodszych lat brał udział w życiu politycznym Polski. Zyskał uwagę polskiej szlachty i potężnego szwedzkiego króla Karola XII. Nic więc dziwnego, że po pokonaniu przez Szwecję połączonych wojsk saskich i polsko-litewskich, Karol XII obalił Augusta II i osadził na tronie w 1704 r. Stanisława I Leszczyńskiego. Leszczyński przyjął tę rolę, ale tylko pod nieobecność Jakuba Sobieskiego, który został uwięziony przez Augusta II. Nie dane mu było długo panować, gdyż w 1709 roku Karol XII przegrał z wojskami rosyjskimi w słynnej bitwie pod Połtawą, w wyniku której na tronie ponownie zasiadł August II Mocny.

Leszczyński zostaje teściem Ludwika XV

Stanisław Leszczyński udał się na wygnanie i pozostał tam do 1733 roku. To właśnie na wygnaniu francuski król Ludwik XV oświadczył się jego córce Marii Leszczyńskiej. Wkrótce Stanisław I został teściem jednego z najwybitniejszych władców w Europie! Stanisław I nadal zachował tytuł króla Polski, więc gdy zmarł August II Mocny, Francja poparła jego kandydaturę na tron polski. Po raz drugi Stanisław I został królem Polski i Księstwa Litewskiego. Jednak nie na długo. Wybuchła wojna, a koalicja Saksonii, Austrii i Rosji poparła Augusta III Sasa na króla. Stanisław Leszczyński po raz kolejny uciekł z kraju. Oficjalnie abdykował w 1736 roku.

Stanisław I Leszczyński jako książę Lotaryngii i Baru

Tym razem rekompensatą za utratę tronu polskiego były dla niego księstwa Lotaryngii i Baru, które w tamtym czasie uważane były za część Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Pomysły na zmiany społeczne i ambicje budowania pięknej architektury, których Leszczyński nie mógł zrealizować w Polsce, udało mu się zrealizować w nowej ojczyźnie – Lotaryngii i Barze. Dla niektórych odwiedzających Nancy może wydawać się zaskakujące, że plac w mieście nosi imię Leszczyńskiego lub że lokalny tramwaj jest znany jako „Stan”. Leszczyński został doceniony za to, kim naprawdę był – oświeconym przywódcą, który kochał sztukę, architekturę, filozofię, oświecone idee polityczne i wyrafinowaną kuchnię.

Antoine Pesne, Stanisław Bogusław Leszczyński, król Polski, 1731 r.

Za Danielem Kleinem, Stanisław I Leszczyński (1677 – 1766), XVIII w.

Johan Starbus, Stanisław Leszczyński, ok. 1712 r.

Jan Matejko, Stanisław Leszczyński, XIX w.

Płyta anonimowa, Elekcja Stanisława Leszczyńskiego w 1733 r., XVIII w.

Fot: Kacper Gimziński (2023), Pomnik Stanisława Leszczyńskiego w Lesznie w Polsce

Fot: Fasada zewnętrzna©L’œil créatif pour Opéra national de Lorraine (2013), Pomnik Stanisława Leszczyńskiego we Francji