Królowie Elekcyjni
Henryk Walezy
Henryk III Francuski, 1573 – 1574
Młody francuski książę został wybrany przez polską szlachtę w pierwszej „wolnej elekcji” na króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów. We Francji młody człowiek był postrzegany jako bardzo sprytny polityk i administrator, a także jako inteligentny i dobrze wykształcony młody król. Być może właśnie z tych powodów był postrzegany jako obiecujący monarcha dla Królestwa Polskiego i Litwy. Nie mówił jednak po polsku, a na samym początku jego panowania jako warunek zostania królem, Henryk został poproszony o podpisanie tak zwanych Artykułów Henrykowskich, zbioru zasad, których młody król miał przestrzegać – zasad, które ograniczały jego uprawnienia jako monarchy i pozbawiały go możliwości przekazania tronu swoim potomkom.
Anna Jagiellonka
1575 – 1587
Anna jeszcze jako dziecko nie wiedziała, że spośród pięciorga dzieci Zygmunta I Starego i królowej Bony to właśnie ona zostanie koronowana na króla Polski na Wawelu. Jej brat Zygmunt II August zmarł, a nowo wybrany król Henryk Walezy uciekł z Polski, by objąć tron we Francji. W 1575 roku Anna Jagiellonka miała 50 lat, ale nie była wcześniej zamężna, więc możliwe było zaaranżowanie małżeństwa między nią a węgierskim księciem ze szlacheckiego rodu Báthory. W 1575 roku Anna Jagiellonka i Stefan Batory zostali koronowani na Wawelu na króla i królową Polski. Anna jako ostatni potomek dynastii Jagiellonów, otrzymała tytuł królewski. W ten sposób, podobnie jak w czasach królowej Jadwigi i króla Jagiełły, Polska miała nie jednego, ale dwóch królów na tronie.
Stefan Batory
1576 – 1586
Nowy król połączonej Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie mógł być bardziej odmienny od Henryka Walezego – poprzedniego monarchy elekcyjnego, który zdecydował się opuścić tron. Chociaż on również był cudzoziemcem, węgierskim szlachcicem, który nie mówił po polsku, był ponad czterdziestoletnim mężczyzną o reputacji zręcznego węgierskiego księcia, żołnierza i polityka. Istnieli również inni pretendenci do polskiego tronu, a jednym z ważniejszych był sam cesarz Maksymilian II. Wygrywając z nim i innymi kandydatami, Stefan Batory poślubił Annę Jagiellonkę, ostatnią potomkinię dynastii Jagiellonów i w 1576 roku Stefan Batory i Anna Jagiellonka zostali koronowani na króla i królową Rzeczypospolitej Obojga Narodów na Wawelu.
Zygmunt III Waza
1587 – 1632
Zygmunt III Waza był synem szwedzkiego króla Jana III Wazy i jego żony, polskiej księżniczki Katarzyny Jagiellonki – siostry Anny Jagiellonki. Nic więc dziwnego, że był silnym kandydatem do tronu Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jednak w XVI-wiecznej Polsce na tron wybrano nie jednego, a dwóch królów! Doszło do wojny, którą Zygmunt wygrał i tym samym został królem Polski i Litwy na kolejne 45 lat!
Władysław IV Waza
1632 – 1648
Był popularnym królem za swoich czasów. Wychowany i wykształcony na dworze swoich rodziców Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki, już jako dziecko był ulubieńcem Polaków i w oczach wielu, obiecującym młodym człowiekiem. Jego elekcja na króla Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1632 r. była jedną z najbardziej zgodnych elekcji w historii królów elekcyjnych. Swoją popularność zawdzięczał przede wszystkim urokowi osobistemu i sposobowi w jaki ujmował nie tylko tych z najbliższego otoczenia, ale również głowy państw i dostojników innych krajów. Jego dworski osobisty lekarz, który towarzyszył mu przez wiele lat napisał o królu w swoim pamiętniku, ze nigdy u króla „zmarszczonego przeciw sobie nie widział czoła”. I to pomimo poważnych trudności związanych z panowaniem w tak rozległym państwem lub osobistymi tragediom z którymi z pewnością musiał się zmagać..
Jan II Kazimierz
1648 – 1668
Syn Zygmunta II Wazy i Konstancji Habsburżanki, był królem Polski i wielkim księciem litewskim w latach 1648 – 1668. Były to najtrudniejsze czasy do bycia królem. Panowanie rozpoczęło się w środku rewolty kozackiej i ich wspólnego wraz z Rosją ataku na Polskę. Potem nastąpił atak Szwedów, tak przytłaczający i niszczący kraj, że nazwano go „potopem szwedzkim”. A wszystko to działo się, gdy sama szlachta była ze sobą skłócona, a czasem nawet niektórzy stawali po stronie wroga, jak to miało miejsce w przypadku poparcia udzielonego przez niektórych szlachciców szwedzkiemu królowi Karolowi X Gustawowi. Najazd szwedzki został powstrzymany przez Stefana Czarnieckiego w 1655 roku dzięki jego słynnej obronie klasztoru w Częstochowie. Polsce udało się odzyskać część zajętych siłą ziem, ale wycofujące się wojska szwedzkie splądrowały i spaliły doszczętnie wiele miast i wsi.
Jan II Kazimierz abdykował w 1668 roku i udał się na emigrację do Francji. Niektórzy winą za tę sytuację obarczali szlachtę, która domagała się zbyt wielu przywilejów i nie dawała królowi szans na rządzenie.
Marcello Bacchiarelli, Jan Kazimierz, między 1768 a 1771
Michał Korbut Wiśniowiecki
1669 – 1673
Był to kolejny król, sam będący bogatym magnatem, który ucierpiał podczas swojego czteroletniego panowania w latach 1669-1673 z powodu ciągłych sporów wśród polskiej szlachty i stale rosnącego zagrożenia, tym razem ze strony Turków i Imperium Osmańskiego. Oblężenie Kamienia Podolskiego, gdzie 100 000 wojsk osmańskich zaatakowało ten wielki fort położony na wschodzie kraju, zakończyło się kapitulacją wojsk polskich. Na szczęście bitwa pod Chocimiem w 1673 roku została wygrana przez hetmana Jana Sobieskiego i inwazja przez Imperium Osmańskie została zażegnana, a część strat poniesionych pod rządami Michała Wiśniowieckiego została odwrócona. Sam król nie doczekał jednak tego zwycięstwa. Zmarł dzień przed bitwą pod Chocimiem. Co wydarzyło się później? Zgadliście. Hetman Jan Sobieski został wybrany na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego.
Ale to już inna historia.
Jan III Sobieski
1674 – 1696
Jan III Sobieski należał do szlachty, która bardzo dbała o edukację. W młodości studiował w Krakowie i w Europie Zachodniej, wiele podróżował, nauczył się kilku języków, w tym francuskiego i włoskiego, a za granicą nabył umiejętności organizowania armii i budowania fortyfikacji obronnych. Interesował się również sztuką i architekturą. To za jego czasów powstał piękny pałac w Wilanowie. Dziś można go zwiedzać, nie tylko podziwiając budynek i otaczające go ogrody, ale także dowiedzieć się więcej o królu i jego czasach w Muzeum Króla Jana III Sobieskiego. Można też posłuchać koncertów, które często organizowane są w jego wyjątkowych wnętrzach. Położony zaledwie kilka kilometrów od Warszawy, będzie dla zwiedzających miłą odskocznią od zgiełku i tłumów dużego miasta.
August II Mocny
1697 – 1706; 1709 – 1733
August II Mocny, znany jako August II Mocny, robił wszystko, by zasłużyć na ten przydomek. Był nie tylko bardzo wysoki – imponujący mężczyzna o wzroście ponad 2 metrów, ale był także świetnym jeźdźcem i człowiekiem o wielkiej sile fizycznej. Lubił się tą siłą popisywać, dlatego nawet niektórzy jemu współcześni twierdzili, że kiedy łamał podkowy gołymi rękami, niektórzy podejrzewali, że owe podkowy były specjalnie przygotowane, aby łatwo się łamały.
Stanisław I Leszczyński
1704 – 1709; 1733 – 1736
Prawdopodobnie byłby wielkim polskim królem, który wprowadziłby reformy i poprawił życie wielu swoich poddanych. Niestety, żył w czasach, w których nie było to możliwe. Rzeczpospolita Obojga Narodów była zaangażowana w wojny swoich potężnych sąsiadów i znajdowała się pod ich silnym wpływem, dlatego Stanisław I Leszczyński był królem Polski i Księstwa Litewskiego dwukrotnie przez bardzo krótkie okresy czasu. Ale rządził też gdzie indziej i był bardzo dobrym władcą. Tylko, że nie Polski.
August III Sas
1733 – 1763
Po śmierci Augusta II Mocnego doszło do walki o władzę między Stanisławem I Leszczyńskim, a Augustem III Sasem, którzy chcieli zapewnić sobie miejsce na polskim tronie. Leszczyński był faworyzowany przez polską szlachtę i wybrany 12 000 głosów w sejmie elekcyjnym. August III Sas, syn Augusta Mocnego, otrzymał 3 000 głosów. Jednak sukcesja Augusta na tronie polskim była wspierana nie tylko przez 30 000 wojsk rosyjskich, które wkroczyły do Polski z tej okazji, ale także przez niektórych bogatych i skorumpowanych magnatów polskich (takich jak Michał Serwacy Wiśniowiecki).
Stanisław August Poniatowski
1764 – 1795
Był ostatnim polskim królem. Wybrany na tron z pomocą rosyjskiej cesarzowej Katarzyny II, przez całe swoje panowanie zmagał się z ingerencją potężnych obcych monarchii (Austrii, Prus i Rosji), a także bogatych magnatów, którzy zyskali wpływy za panowania królów saskich.
Pomimo tak niesprzyjających okoliczności, będąc dobrze wykształconym człowiekiem dbającym o swoją ojczyznę, dołożył wszelkich starań, aby wprowadzić zmiany w Polsce. Niektórzy twierdzą, że wysiłki te nie były wystarczające, aby powstrzymać upadek Polski za jego panowania. Inni bronią go, wskazując na szkodliwe decyzje polityczne magnatów, którzy dla własnych korzyści gotowi byli stanąć po stronie obcych mocarstw.
